Slagsvold T. (1993) Sex recognition and breast stripe size in Great Tits. ARDEA 81 (1): 35-41

Vogels worden bij het vaststellen van het geslacht van soortgenoten in veel gevallen gebruik kunnen maken van kenmerken van het verenkleed. Er is nog maar zelden aangetoond dat deze informatie ook werkelijk gebruikt wordt. In dit artikel worden de uitkomsten van enkele experimenten gepresenteerd die enig licht op deze vraag werpen. De proeven werden gedaan met Koolmezen. Deze mees heeft een opvallende zwarte lengtestreep midden op de borst, die bij de mannetjes groter is dan bij de wijfjes. Territorium houdende paren werden geconfronteerd met een Koolmees in een kooitje. Dat kon een normaal ('control') mannetje of wijfje zijn, maar het kon ook een wijfje zijn waarvan de borsttreep kunstmatig was vergroot (geverfde wijfjes), waardoor het dier uiterlijke kenmerken van een mannetje kreeg. De territoriale wijfjes brachten veel tijd door bij de kooitjes met normale wijfjes en geverfde wijfjes (Fig. 1) maar niet bij de normale mannetjes. De mate waarin zij agressief reageerden op de dieren in kooitjes stemde daarmee overeen (Tabel 1). De territorium houdende mannetjes brachten de meeste tijd door bij echte mannetjes, waartegen ze ook de meeste agressie vertoonden. Bovendien was hun aandacht (doorgebrachte tijd en agressie) voor geverfde wijfjes aanzienlijk hoger dan voornormale wijfjes. Wijfjes lijken niet in verwarring te worden gebracht door een kunstmatig vergrote borststreep, maar mannetjes wei. Deze resultaten wijken enigszins af van die van eerdere proeven met Bonte Vliegenvangers, waarbij beide seksen zich tegenover bruingekleurde individuen (ook mannetjes) gedragen alsof dat wijfjes zijn en tegenover bont gekleurde individuen (ook geverfde wijfjes) alsof dat mannetjes zijn. De verschillen tussen Koolmees en Bonte Vliegenvanger worden in verband gebracht met hun trekgedrag. Mannetjes en wijfjes van de Koolmees blijven ook gedurende de winter bij elkaar in de buurt. Daardoor kan zich een verfijnd mechanisme van sekseherkenning ontwikkelen. Vliegenvangers hebben daarvoor na terugkeer uit het overwinteringgebied slechts weinig tijd beschikbaar. Daarom zullen zij moeten afgaan op enkele duidelijk in het oog springende kenmerken.